Στην εποχή μας οι ιδεολογικές κατευθύνσεις που ήταν κάποτε παγιωμένες, αναδιατυπώνονται, αναπροσαρμόζονται και αναθεωρούνται. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της αδυναμίας τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις τις συνεχούς μετάλλαξης των ολοένα και πιο περίπλοκων ζητημάτων που προκύπτουν στις σύγχρονες κοινωνίες. Το σίγουρο είναι ότι τελικά η εξατομίκευση κερδίζει έδαφος σε όλες τις κοινωνικές εκφάνσεις. Αναμφίβολα ζούμε σε μια εποχή ατομικότητας. Πολλά ζητήματα όμως εγείρονται όταν αυτή η εξατομίκευση εκφράζεται μέσα σε χώρους που από την φύση τους προϋποθέτουν συλλογική δράση και συναίσθηση του συλλογικού, όπως πολιτικοί χώροι, κοινωνικές ομάδες, συλλογικότητες κτλ.

  Ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται σε μια πνευματική και υπαρξιακή σύγχυση με αποτέλεσμα να χρειάζεται απεγνωσμένα ή να αναζητά ιδεολογικές σταθερές και ηθικές αξίες. Τις χρειάζεται για να επαναπροσδιορίσει την ύπαρξή του και την πορεία του στη ροή του κοινωνικού γίγνεσθαι, καθώς και την ατομικότητά του στα πλαίσια κάποιας ομάδας. Η ελλιπής ιδεολογία και ηθική κατεύθυνση εγκυμονεί πολλούς κινδύνους, με μεγαλύτερο να γίνει η συμμετοχή στη συλλογικότητα κι ο ακτιβισμός μια δραστηριότητα για τον ελεύθερο χρόνο, μια κοινωνική ενασχόληση με μικροαστικό χαρακτήρα. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η έννοια της ένταξης, σε κάποια συλλογικότητα ή ομάδα, λαμβάνει πολλές φορές διαστάσεις προσωπικού αυτοπροσδιορισμού και διάπλασης ή ανάπλασης του ‘εγώ’. Σ’ αυτή την περίπτωση αγνοούνται η ουσία και τα θεμελιώδη κίνητρα για συμμετοχή στη συλλογικότητα.

  Στις μέρες μας παρατηρούνται φαινόμενα ομαδοποίησης, συστράτευσης γύρω από αμαλγάματα πρόχειρων κι ανιστόρητων ιδεολογιών, αλλά και νεωτεριστικών ιδεών που προτρέπουν σε ιδιόμορφους τρόπους δράσης, επικεντρώνοντας σε επιμέρους θέματα κι αγνοώντας μια πιο σφαιρική θεώρηση διαχρονικών ζητημάτων. Αυτή η ρευστότητα της εποχής μας, αφήνει περιθώρια για την δημιουργία των πιο απίθανων σχηματισμών, των πιο απίθανων φαντασιώσεων. Σε τέτοιους ιδεολογικούς σχηματισμούς είναι χαρακτηριστική η εμμονή στην προσωπική ανέλιξη, όπου το άτομο θα πρέπει να ακολουθήσει μια ανένδοτη προπαγάνδα δίχως αντίλογο. Επίσης είναι εντυπωσιακή η αντίθεση, από τη μια να υπερτονίζεται η απαίτηση για διαμόρφωση επιμέρους προσωπικών επιλογών, όπως η διατροφή, και από την άλλη το κοινωνικό όραμα – αν υπάρχει καθόλου – να μην έχει την θέση που του αρμόζει και στην ουσία να παραβλέπεται. 

  Αυτή η λεπτομερειακή εξέταση επιμέρους ζητημάτων είναι το κυρίως θέμα για τέτοιες ιδεολογίες: γιατί πολύ απλά πρόκειται για επιμέρους ιδεολογίες. Τέτοιες ιδεολογίες και οι αντίστοιχες συλλογικότητες ευνοούν την ενασχόληση με ακίνδυνα θέματα: ακίνδυνα γιατί παραβλέπουν την προοπτική της κοινωνικής ανατροπής και το όραμα μιας ελεύθερης κοινωνίας. Ο ακτιβισμός τους είναι κάτι που θέλει να θυμίζει ανατροπή ή ξεσηκωμό κι έντονη διαμαρτυρία. Είναι πολύ σημαντικό όμως να τονίσουμε, ότι ο ακτιβισμός που προκύπτει από τέτοιες ιδεολογίες δεν ασχολείται με την κοινωνική ανατροπή. Έχουμε την εντύπωση και τη βάσιμη υποψία, ότι αν για κάποιο λόγο επιλυθούν κάποια επιμέρους προβλήματα, αν για παράδειγμα επιτευχθεί η απελευθέρωση των ζώων, δεν θα υπάρχει πρόθεση για συνέχεια του αγώνα για μια ελεύθερη κοινωνία.

    Εφόσον δεν υπάρχει σαφές όραμα, προοπτική και αντίστοιχη δράση για μια ελεύθερη και αυτοοργανωμένη κοινωνία, οι προσπάθειες τέτοιων ομάδων για συνεισφορά στην κοινωνία θα παραμένουν μια ανακύκλωση του υπάρχοντος ρεύματος στη σκέψη και στη δράση. Όσο κι αν θέλουν να φανούν ότι μας λένε κάτι καινούργιο, ότι προσφέρουν κάτι στην εξέλιξη, στην πρόοδο της κοινωνίας, δε μας πείθουν. Η πρόοδος προϋποθέτει εκ των πραγμάτων προσανατολισμό και ορίζοντα, και συνεπώς κατεύθυνση και κίνηση. Τελικά αφού τους λείπουν τα στοιχειώδη για να θεωρηθούν κίνημα, θα προσπαθήσουν τουλάχιστον να φανούν εξοργισμένοι, θα θελήσουν να μεταμφιεστούν σε μαχητές. Όσο κι αν θέλουν να φανούν ότι συγκρούονται με το σύστημα δε μας πείθουν. Είναι ξεκάθαρο ότι λειτουργούν στα πλαίσια του. Το ότι χρησιμοποιούν έντονη συναισθηματική εμφάνιση κι εντυπωσιακές απόψεις, το ότι προσπαθούν με άλλα λόγια να ‘ταράξουν τα νερά’ δε μας πείθει παρά μόνο για την ταραχή που προφανώς έχουν μέσα τους. Επιπλέον εμφανίζονται και με μια αφελή αγαθότητα ή σκοπιμότητα να θέλουν να κάνουν το σύστημα βιώσιμο: εδώ συγκρούονται με μας, γιατί εμείς βλέπουμε ότι αυτό το σύστημα που μας παρέχει επιβίωση κι όχι ζωή, δεν μπορεί να γίνει βιώσιμο, μπορεί μόνο να ανατραπεί.

  Για μας δεν είναι μόνο ακίνδυνα αυτά τα ζητήματα μέσα στον απομονωτισμό τους αλλά και ουσιαστικά ανώφελα. Βέβαια έχουν μια ουσία, μέσα στις οικολογικές και συναισθηματικές τους αποχρώσεις, ή στις ψυχολογικές και πνευματικές τους αναζητήσεις: εξυπηρετούν την εκτόνωση της επιπλέον ενέργειας και διασκεδάζουν τις υποψίες των αστών ότι η ζωή τους δεν έχει επαρκές νόημα. Τέτοιες ιδεολογίες είναι ίσως καταλυτικές για να διατηρηθεί η ψυχική ισορροπία σε μια μικροαστική ζωή κορεσμένη από ανία.

  Η δε πρόοδος και ηθική ανέλιξη του ατόμου σε μια τέτοια συλλογικότητα, αλλά και σε κάθε άλλη συλλογικότητα όπου μπορεί να ενταχθεί κανείς έχοντας λανθασμένη νοοτροπία, δε μπορεί παρά να είναι μια επιφανειακή, επίπλαστη και τεχνητή αλλαγή. Οι πραγματικές αλλαγές του ψυχισμού όταν είναι βαθιές και ριζικές στηλιτεύονται και διώκονται ως τρέλα. Ακόμη όμως και στην περίπτωση που κάποιος διεισδύει σε τέτοιες καταλυτικές μεταμορφώσεις του ψυχισμού και κινδυνεύει από την ψυχιατρική καταστολή, παραμένει ελλιπής και ρηχός αν δεν στρέφεται ενάντια στο σύστημα. Πόσο μάλλον αυτοί που ‘βρίσκουν – ή ακόμη ψάχνουν –  το φως τους’ μέσα σε ομάδες και συλλόγους ή για να το πούμε πιο λαϊκά αυτοί που απλώς μας ‘πουλάνε τρέλα’.  Πόσο μάλλον αυτοί που απλώς αλλάζουν διατροφή, χαρακτήρα ή ‘βελτιώνονται’ ηθικά και πνευματικά. Εγείρεται μέσα μας δυσπιστία απέναντι σε τέτοια άτομα, σε βαθμό που να νοιώθουμε ενοχλημένοι: η ένταση της δυσπιστίας μας είναι αφόρητη. Σε αυτή τη δυσάρεστη θέση βρίσκουμε σύμμαχο το χρόνο. Αυτό που μπορούμε να περιμένουμε από τέτοια άτομα είναι να τελειώσουν τη ‘θητεία’ τους στις καλοπροαίρετες και κοινωφελείς αυτές ομάδες. Με άλλα λόγια περιμένουμε να τελειώσει το ψέμα.    

  Μια πιο ιδιαίτερη περίπτωση είναι η λειτουργία ομάδων καθαρά μυστικιστικού ή πνευματικού χαρακτήρα. Το κεντρικό σημείο αναφοράς είναι μια μεταφυσική οπτική ηθικοπλαστικής εσωτερίκευσης του ατόμου. Εδώ ενθαρρύνονται οι φαντασιώσεις ηθικής ανύψωσης των μελών τους. Η αναδόμηση του εγώ είναι μια διαδικασία για να κερδίσουν ηθική αξία. Αυτό σημαίνει ότι επιβραβεύονται εκείνες οι συμπεριφορές που πρέπει να επικρατήσουν στο χαρακτήρα και να διαδοθούν και στηλιτεύονται οι ανεπιθύμητες. Το άτομο οφείλει συνεχώς να ‘κοιτάζει μέσα του’… ακόμη και για συλλογικά, κοινωνικά ή διεθνή  ζητήματα που εκ των πραγμάτων τίθενται σε άλλο επίπεδο και είναι πιο σύνθετα από τις διεργασίες του εγώ του. Αν γίνεται, πρέπει να κοιτάζει μέσα του έχοντας ενοχές και προσπαθώντας συνεχώς να διορθώνεται. Ας κοιτάξουμε γύρω μας: σίγουρα θα διακρίνουμε περιπτώσεις ανθρώπων που εντάσσονται στους κόλπους τέτοιων ομάδων. Άτομα που υιοθετούν τη συμπεριφορά του μετανοημένου αμαρτωλού, ο οποίος εισέρχεται σε κάποια παραθρησκευτική κλίκα βρίσκοντας νόημα στην απαλλαγή από το βρώμικο παρελθόν του. Για να το πούμε κι αλλιώς, με λόγια που δεν κρατιούνται πια: σίγουρα θα διακρίνουμε τέτοια νούμερα.

  Το ανησυχητικό είναι ότι κάποια χαρακτηριστικά που θα περίμενε κανείς να βρεθούν μόνο σε μεταφυσικές ιδεολογίες κι αντίστοιχες ομάδες, βρίσκονται και σε ιδεολογίες κι ομάδες με οικολογικές ή μάλλον φιλοζωικές και διατροφικές ανησυχίες. Ας κρατήσουμε αυτή τη φορά τα λόγια μας, σχετικά με το τι διακρίνουμε… δε γίνεται όμως να μην επισημάνουμε το χαρακτηριστικό που διακρίνει το ιδεολογικό τους αμάγαλμα και την αγωνιώδη πρακτική προσπάθειά τους να ανταποκριθούν στις πιο αντιφατικές απαιτήσεις… βάζουν ‘τα δύο τους πόδια σε ένα παπούτσι’ κι ακόμη χειρότερα, έως οικτρά, αν αυτό το παπούτσι είναι δερμάτινο. 

Aναρχικοί με ουρά

Ρατσισμός και ζώα

1. Η κεντρική ιδέα γύρω από την οποία περιστρέφεται όλο το ζήτημα είναι να υπάρχει ισότητα (το αντίθετο του ρατσισμού- σπισισμού) μεταξύ ζώων και ανθρώπων. Θαυμάσια ιδέα! Γοητευτική ιδέα, για τα πνεύματα που θέλουν να προωθηθούν γρήγορα σε ριζοσπαστικά πεδία ιδεών, για πνεύματα που θέλουν να απολαύσουν το συναισθηματισμό τους, κολυμπώντας σε μια λίμνη που οι άλλοι δεν τολμούν ούτε να πλησιάσουν! Ας την εξετάσουμε όμως: αφού δεν υπάρχει ισότητα σημαίνει ότι έχουμε κάποια απόσταση από τα ζώα. Επίσης αφού επιδιώκουμε την ισότητα, αυτό σημαίνει ότι η απόσταση αυτή θα γεφυρωθεί. Το ερώτημα που προκύπτει είναι προς ποια κατεύθυνση θα γίνει η προσέγγιση για να γεφυρωθεί αυτό το χάσμα; Αυτό σημαίνει: θα προσεγγίσουν τα ζώα τις πολιτισμένες επιλογές και συμπεριφορές των ανθρώπων ή θα προσεγγίσουν οι άνθρωποι τη φύση μέσα τους, τα ένστικτά τους, και τη ζωική κληρονομιά τους; Εδώ τίθεται και ένα ζήτημα για τον πολιτισμό και την ηθική μας: αυτά που κάνουν ανεκτή τη ζωή μας, τη ραφιναρισμένη κι αστική ζωή μας, αυτά ακριβώς παραγνωρίζουν, αντιτίθενται κι εμποδίζουν την ίδια τη ζωή.
2. Οι παρακάτω σκέψεις δεν αναφέρονται στη μαζική παραγωγή-σφαγή ζώων ή μάλλον υπερπαραγωγή, που είναι ζήτημα του καπιταλιστικού συστήματος, αλλά στις ηθικές κατευθύνσεις μας και στις ατομικές μας επιλογές. Αναφέρονται στη σχέση που έχουμε με τα ζώα σαν άτομα ή μικρές ομάδες.
3. Πρώτη περίπτωση: υπάρχουν σαρκοβόρα ζώα που καταβροχθίζουν τα φυτοφάγα, μέσω μιας επίπονης διαδικασίας, και υπάρχουν επίσης άνθρωποι που έχουν επιλέξει ή το ένστικτο τους καθοδηγεί να καταβροχθίζουν ζώα μέσα από μια επίσης επίπονη διαδικασία. Αν ευαισθητοποιούμαστε στον πόνο του ζώου- θύματος και θέλουμε από συμπόνια να σταματήσουμε αυτό τον πόνο, θα πρέπει να εκπαιδεύσουμε επίσης και τα σαρκοβόρα ζώα όπως και να πείσουμε τους ανθρώπους να απέχουν από το φόνο και την κρεοφαγία. Αν είμαστε πραγματικά ειλικρινείς και πιστεύουμε αυτό που λέμε κι αν έχουμε σκοπό να σταματήσουμε τον πόνο των ζώων-θηραμάτων, θα πρέπει να μεριμνήσουμε και για τον πόνο και τις σφαγές που γίνονται από τα σαρκοβόρα ζώα. Είναι η λογική συνέχεια και ο συνδυασμός των αιτημάτων ‘ισότητα-ισοτιμία με τα ζώα’ και ‘να γίνουμε όλοι βέγκαν’. Ναι! να γίνουμε όλοι βέγκαν… αλλά ισότητα με τα ζώα αγαπητοί μου: να γίνουν και τα ζώα βέγκαν! Και πρώτα απ’ όλα το κατοικίδιο, γάτα ή σκύλος με τι τρέφεται; Δε σφάζονται άραγε ζώα για να τραφεί το κατοικίδιος σκύλος; Και ποιος έχει την ευθύνη γι’ αυτό; Γιατί ο φιλόζωος άνθρωπος έχει την ευθύνη παραδείγματος χάρη να παρέμβει και να στειρώσει τον ‘φίλο’ του. Επίσης έχει γενικά την ευθύνη του, τον εκπαιδεύει, τον φροντίζει και τον ταΐζει. Κι ας μείνουμε στο τελευταίο: τον ταΐζει γιατί δεν μπορεί να τραφεί μόνος του καθώς δεσμεύεται εκπληρώνοντας με χαρά τα καθήκοντά του ως ζώο συντροφιάς. Δεν είναι φανερή πια η λογική συνέχεια; Όποιος αγοράζει κονσέρβες με κρέας για το κατοικίδιό του συμμετέχει ως ηθικός αυτουργός και αποδέκτης στη μαζική σφαγή κι εκμετάλλευση ζώων. Μια επιλογή για να αποφύγει τη ‘συνενοχή’ θα είναι να ταΐζει τον κατοικίδιο σκύλο με κρέας που δεν προέρχεται από μαζική παραγωγή ή… με ρεβίθια!  
4. Δεύτερη περίπτωση: αν πάλι, από συμπόνια για τα ζώα που βασανίζονται ως θηράματα (είτε στη σαβάνα είτε κάτω από το χέρι ενός ανθρώπου σ’ ένα χωριό), ξεσηκωνόμαστε από την αστική μας πολυθρόνα και γεμίζουμε με κατανόηση κι ενδιαφέρον για την κατάσταση τους, κι αν αυτή η συμπόνια μας θυμίζει τελικά ότι κι εμείς είμαστε ένα είδος ζώου όπως όλα τα άλλα κι απορρίπτουμε τον αλαζονικό ανθρωποκεντρισμό και την υπεροχή μέσω της ιδιαίτερης νοημοσύνης μας και των μηχανών μας, τότε θα επιθυμήσουμε να προσεγγίσουμε με σεβασμό το ζωικό κόσμο σαν ένα ξεχασμένο κομμάτι του εαυτού μας. Επιθυμούμε να διδαχτούμε από ένα κόσμο ελεύθερο από την γνωστή μας ηθική, ελεύθερο, συναρπαστικό (σε σχέση με τη ανία μας) και συνάμα άγριο. Μπορούμε όμως να έχουμε κατανόηση μόνο για τα φυτοφάγα ζώα- θηράματα; Δε θα δείξουμε το ίδιο αμερόληπτο ενδιαφέρον και κατανόηση για τα δύστυχα τα σαρκοφάγα; Προσεγγίζοντας λοιπόν τη «φύση» και την ξεχασμένη μας ζωική προέλευση, δε θα δείξουμε κατανόηση για το κομμάτι εκείνο της «φύσης» και του ζωικού κόσμου που λέγεται κρεοφάγοι άνθρωποι; Σε αυτή τη δεύτερη περίπτωση ο άνθρωπος προσεγγίζει τη ζωική του υπόσταση κι απελευθερώνεται από την ηθική και τα τεχνάσματα του πολιτισμού.
5. Έχουμε τελικά δύο κατευθύνσεις: στην πρώτη, ένας πολύ έντεχνα συγκαλυμμένος ανθρωποκεντρισμός κι η αλαζονεία μας θέλει να δει την ανθρώπινη ηθική να θριαμβεύει και να λύνει όλα τα προβλήματα ενός ανυπόφορου κόσμου, -ανυπόφορου εξαιτίας της εδικής μας ανημποριάς και αλλοτρίωσης- και κατά αναγκαστική προέκταση να επιβάλλεται  και στο ζωικό βασίλειο εκπολιτίζοντάς το για να μην υπάρχει πια πόνος! Αυτό θυμίζει θρησκευτικές υποσχέσεις, σε ευαίσθητες πλην όμως αφελείς ψυχές, για ένα κόσμο όπου το λιοντάρι θα κάθεται πλάι με το πρόβατο χωρίς βία, γιατί θα έχει επικρατήσει η καλοσύνη του θεού… Στη δεύτερη κατεύθυνση, ο ανθρωποκεντρισμός απορρίπτεται και στηλιτεύεται, ο άνθρωπος δεν έχει ανώτερη θέση από τα ζώα κι αναζητά με ταπεινότητα μια θέση στο ζωικό κόσμο: ο άνθρωπος από συμπόνια έρχεται να καθίσει δίπλα στα αδέρφια του τα ζώα, υπάρχει ισότητα μεταξύ ανθρώπων και ζώων! Ας είναι λοιπόν επιτέλους ταπεινοί αυτοί που ενστερνίζονται αυτή την κατεύθυνση, κι αν αποδέχονται ότι ο άνθρωπος είναι κι αυτός ένα ζώο όπως όλα τα άλλα, ας αποδεχτούν με την ανάλογη κατανόηση την επιλογή ή ένστικτο κάποιων να τρώνε κρέας, όπως αποδέχονται στη σαβάνα το λιοντάρι να τρώει αντιλόπες! Ας είμαστε ειλικρινείς!
6. Τα πιο οξυδερκή πνεύματα θα μιλήσουν για μια μέση οδό όπου ο άνθρωπος δεν απαρνείται τον πολιτισμό και τη ηθική -αλίμονο! αυτό δε γίνεται, μας τρομάζει στ’ αλήθεια!- αλλά βελτιώνει τον πολιτισμό του ώστε να σέβεται το ζωικό κόσμο και τη φύση γενικότερα. Μα αυτό ακριβώς συζητάμε! Πως ακριβώς θα γίνει η βελτίωση του πολιτισμού μας, ποια πορεία θα πάρει σε βάθος χρόνου η νέα μας ηθική; Αυτό ακριβώς το νόημα έχουν αυτές οι δύο κατευθύνσεις, και θα πρέπει να τις λάβουμε υπ’ όψη μας αν θέλουμε να έχουμε μια ουσιαστική και μακρόχρονη εκτίμηση. Γιατί αλλιώς δεν απαντάμε στη ρίζα του προβλήματος, αλλά μένουμε σε βραχυπρόθεσμες και ρηχές εκτιμήσεις. Αυτοί που θα μιλήσουν για την ηθική μας, θα πρέπει να έχουν συναίσθηση της μεγάλης ευθύνης που θα βαραίνει τους ώμους τους.

Για τους μελλοντικούς μνηστήρες της ηθικής μας.

1. Στην εποχή μας θέλουμε πνεύμα διαυγές και ξεκάθαρο, νηφάλιο κι αυτοελεγχόμενο.  Η πρόκληση είναι να βρεθεί εκείνη η σπάνια βαθύτητα κι οξυδέρκεια που να εκφράζει όσο το δυνατόν ολόκληρη την σύγχρονη κουλτούρα μας. Δεν αρκούμαστε στον εντυπωσιασμό, στη μαγεία των συναισθημάτων, στο επιτακτικό ύφος κι ακόμη περισσότερο καθόλου στο ύφος. Δεν αρκούν πλέον οι μέθοδοι που κάποτε χρησιμοποιούσε η θρησκεία, μέθοδοι κατ’ εξοχήν υπνωτικές και σαγηνευτικές, με άλλα λόγια καλλιτεχνικές. Στην εποχή μας για να μιλήσουμε για την ηθική χρειάζεται βαθύς στοχασμός.
2. Σε συλλογικό επίπεδο θα πρέπει να συνεχίσουμε την παράδοση αγώνων των προηγούμενων γενεών και να την εμπλουτίσουμε με νέα στοιχεία που βρίσκουμε στην πορεία μας. Θα πρέπει να επιμείνουμε στο όραμα της επανάστασης κι ανατροπής των δομών του κράτους, και της ταξικής κοινωνίας. Στα πλαίσια αυτά, στην προσπάθεια για μια ελευθεριακή, χωρίς κράτος, προσέγγιση της κοινωνικής οργάνωσης, μπορούμε να εντάξουμε το ζήτημα της απελευθέρωσης των ζώων. Αλλά, εκεί που δεν υπάρχει χώρος για εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, εκεί που η παραγωγή ελέγχεται από λαϊκές δομές κι οργανώσεις σύμφωνα με τις ανάγκες μας κι όχι για το κέρδος των λίγων, δεν είναι άραγε αναμενόμενη και προσιτή η απελευθέρωση των ζώων; Τότε δε θα είμαστε πιο κοντά στην ολική απελευθέρωση;

Αναρχικοί με Ουρά